حقوق اسلام و رهنمود های اسلام در باب حقوق بشر

بسم رب الشهدا و الصدیقین

۱ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «پیامبر اکرم» ثبت شده است

قائده ی لاضرر از جمله قوائد فقهی است که کاربرد فراوانی دارد .اصل این قائده از روایتی که از سوی رسول مکرم اسلام حضرت محمد(ص)است که میفرمایند لاضرر و لا ضرار فی الاسلام..در دین اسلام هیچ گونه ضرر که به خود انسان وارد شود یا ضرری که فرد به دیگران وارد کند جایز و مجاز شناخته نشده است.

با توجه به کلام مذکور میتوانیم این مطلب را به دست آوریم که اسلام با ضرر دیدن و ضرر رساندن مخالف است.حال چه این ضرر در بحث مالکیت افراد به مال خود باشد و چه در دیگر مسائل.فلذا اگر استفاده از مال خود موجبات ضرر به مال دیگری را فراهم کند این استفاده مشروع نخواهد بود.با تامل در قائده ی تسلیط که نشات گرفته از آیات کلام الله مجید است و این قائده میفرماید:الناس مسلطون علی اموالهم..یعنی مردم بر مال های خودشان تسلط دارند

یعنی هیچ کس حق ندارد کسی را از استفاده ی آنچه که در مالکیت اوست منع کند

قائده ی لاضرر میاید و این قائده را محدود به شرایطی میکند که بدون ضرر باشد.قائده ی تسلیط در جایی حکم فرماست که ضرر و زیانی متوجه کسی نباشد

قائده ی لاضرر در قانون مدنی ایران

در ماده ی ۱۳۲ قانون مدنی ایران میبینیم که آمده:کسی نمی تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم تضرر همسایه شود،مگر تصرفی که به قدر متعارف و برای رفع حاجت یا رفع ضرر از خود باشد.

چنانچه میبینیم این قائده ی مهم و پر ارزش در قانون کشور ما نیز تجلی پیدا کرده است و تصرفاتی که باعث ضرر و زیان بشود غیرمجاز شمرده شده است،مگر در سه مورد

در این موارد فرد اگر از مال خود استفاده کند و در این استفاده به دیگری ضرری وارد شود فرد ضامن این ضرر نیست؛

تصرفی که باعث ایجاد ضرر شده است به قدر متعارف باشد

که تشخیص این که تصرف متعارف است یا خیر یک امر عرفی است.ممکن است احداث عمارت ۵ طبقه در محلی متعارف و در محل دیگری غیر متعارف شناخته شود.

مورد دومی تصرف باید به قدر حاجت یا رفع ضرر از مالک باشد .یعنی مالک تصرفی برای دور کردن ضرر از خود در ملک خود انجام داده و این تصرف باعث ضرر به دیگری شده است.کسی برای رفع احتیاج و به قدر متعارف چاهی در ملک خود بکند و از آن ضرری به دیگری وارد شود

قائده لاضرر یا قائده ی کلی

قائده ی لاضرر فقط در استفاده از اموال غیر منقول صدق نمیکند.بلکه با توجه به اصل ۴۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران میشود آن را به کلیه ی تصرفات زیان آور مالک(اعم از این که مال،غیر منقول یا منقول باشد و اعم از این که ضرر به همسایه وارد شود یا دیگری)گسترش داد ،مشروط بر این که شرایطی که بیان شد در ماده ی ۱۳۲ قانون مدنی در آن جمع باشد.حتی این قائده را میتوان به حقوق دیگر (غیر از مالکیت)تعمیم داد 

قائده ی دیگری که مورد اهمیت است <قائده ی سو استفاده از حق>است که خود نشات گرفته از قائده ی لاضرر است

یعنی کسی از حق خودش سو استفاده کند و این فعل او باعث ایجاد ضرر به دیگری شود.

مفهوم لغوی ضرر و ضرار

اهل لغت براى لفظ ضرر معانى متعددى ذکر کرده‌ اند. برخى ضرر را در مقابل نفع قرار داده‌ اند. همچنین ضرر به معناى سوءحال (بدى حال) نیز آمده است، همچنین ضرر به معناى عمل مکروه نسبت به دیگرى و نقص در اعیان نیز آمده است. ضمن این که ضُرّ به معناى بدى حال و تنگدستى و فقر نیز بکار رفته است 

ابن اثیر ضرر را به معناى نقص حق مى‌داند

در هر حال به نظر مى‌ رسد کلمه «ضرر» در اکثر موارد برای نفس و مال استفاده مى‌ شود و کاربرد آن در مورد آبرو و حیثیت افراد کم‌تر است. اما کلمه «ضرار» بر وزنِ فِعال مصدر باب مفاعله مى‌ باشد و دلالت بر ایراد ضرر از طرفین به یکدیگر دارد به تعبیر دیگر در «ضرار» طرفینى بودن با توجه به باب مفاعله مفروض است. همچنین در مورد معناى ضرار گفته شده ضرار به معناى مجازات بر ضررى است که از طرف دیگرى به انسان وارد مى‌ گردد.

نظر دیگر این که ضرار و ضرر دو کلمه مترادف هستند و این که در حدیث تکرار شده براى تاکید است.

همچنین گفته شده ضرر براى مواردى استعمال مى ‌گردد که یک نفر به دیگرى ضرر مى‌ زند تا منفعتى ببرد اما ضرار در موردى است که با ضرر زدن به دیگرى نفعى متوجه خودش نگردد.

                                           قائده ی لاضرر.قائده ای کلی در اسلام.مفهوم قائده لاضرر